|
زنان در مسیر رهایی (اسفند ۹۶) اسد طاهری
هشت مارس، روز جهانی زن تاریخ روز جهانی زن، تاریخ جنبش مبارزه علیه نابرابری و ستم بر زن است. روز هشتم مارس، روزی برای گرامیداشت مبارزات سیاسی- اجتماعی زنان علیه تبعیض، ستم و سرکوب و روزی برای عزم سراسری در مبارزه برای برابری، آزادی و حقوق زنان است. تاریخ روز هشتم مارس به عنوان روز جهانی زن به مبارزه زنان کارگر نساجی در سال ۱۸۵۷ در شهر نيويورک آمريکا بر می گردد. شرایط کاری سخت و غیر انسانی و دستمزد بسیار پایین کارگران زن و حتی کودکان که اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در کشورهای صنعتی وارد بازار کار شده بودند، زنان را وادار به اعتراض و مبارزه به شکل سازمانیافته علیه وضعیت موجود آن دوره کرد روز ۸ مارس ۱۸۷۵ زنان کارگر کارخانه های نساجی نیویورک دست به اعتصاب زده و به خیابانها ریختند. آنها با شعار حق رای برای زنان، همچنین خواهان افزایش دستمزد، کاهش ساعت کار و بهبود شرایط بسیار نامناسب کار شدند. این تظاهرات با حمله پلیس و ضرب و شتم زنان بر هم خورد، اما نارضایتی عمومی از این شرایط برای زنان کارگر ادامه پیدا کرد. در سالهای ۱۹۰۷و ۱۹۰۸ در گرامیداشت اعتراضات ۱۸۵۷ زنان نیویورک در هشتم مارس دست به تظاهرات زدند. در هشتم مارس سال ۱۹۰۸، بعد از گذشت بیش از پنجاه سال، کارگران زن کارخانه نساجی در شهر نیویورک اعتصاب خود را شروع کردند. به دستور صاحب کارخانه و برای جلوگیری از همبستگی کارگران دیگر بخشها با این اعتصاب و گسترش آن به بخشهای دیگر، این زنان در محل کار خود در کارخانه محبوس شدند. سپس عوامل کارفرما به ایجاد آتش سوری در کارخانه پرداختند که در نتیجه آن فقط تعداد اندکی از کارگران زن محبوس توانستند خود را نجات دهند و ۱۲۹ تن از آنان در آتش سوختند. در سال ۱۹۱۰ دومین کنفرانس بین المللی زنان سوسیالیست با شرکت صد شرکت کننده از ۱۷ کشور جهان و به ریاست "کلارا زتکین"، به مساله تعیین روز بین المللی زن پرداخت و روز هشت مارس را به یاد مبارزات کارگران زن در نیویورک، به عنوان روز جهانی زن انتخاب کرد. انترناسیونال دوم نیز از این تصمیم حمایت کرد و بدینوسیله اولین تشکیلاتی بود که این روز را به رسمیت شناخت. کلارا زتکین، سوسیالیست پیشرو، که بعدها به یکی از رهبران جنبش کمونیستی فراز یافت، از مدافعان سرسخت حقوق زنان در کشور آلمان بود که خواستهای مبارزات زنان در آلمان مبنی بر هشت ساعت کار در روز برای زنان، حق برخورداری از تعطیلات، مرخصی زایمان و برابری حقوق با مردان و در مقابل قانون را مطرح کرد. اولین روز جهانی زن در ماه مارس ۱۹۱۱ در دانمارک، آلمان، اتریش، سویس و آمریکا با شرکت میلیونها زن برگزار شد. در اتریش نیروهای پلیس به تظاهرکنندگان حمله کردند و آنها را کتک زدند و تعداد زیادی را دستگیر کردند. در سال ۱۹۱۳ زنان زحمتکش، مبارز و انقلابی در روسیه تزاری و سراسر اروپا مراسم هشت مارس را با تظاهرات و گردهمایی برگزار کردند. در هشت مارس 1917، زنان کارگر در پتروگراد تظاهرات وسیعی علیه نابرابری، گرسنگی، جنگ و تزاریسم برگزار کردند. کارگران با اعتصاب یکپارچه به پشتیبانی از تظاهرات زنان پرداختند. مجموعه این حرکات به تظاهرات سیاسی پرشوری علیه تزاریسم مبدل شد. این روز در تاریخ روسیه روزی فراموش نشدنی است. انقلاب فوریه در این روز آغاز شد. یک هفته بعد، روزنامه پراودا در مقاله ای با عنوان "روز بزرگ" چنین نوشت: "اولین روز انقلاب، روز زنان است، افتخار بر زنان باد! افتخار به این روز جهانی باد! افتخار بر زنانی که در روز خود به خیابانهای پتروگراد گام نهادند."
انتخاب تونس به عنوان "پایتخت زنان عرب" اتحادیه عرب، تونس را به پاس دستاوردهایی که زنان در این کشور از زمان استقلال این کشور داشته اند، به عنوان پایتخت زنان عرب در سالهای ۲۰۱۸-۲۰۱۹ میلادی انتخاب کرد. اتحادیه عرب در سی و هفتمین دوره کمیسیون زنان عرب در پایتخت تونس با شعار "زنان برای جوامعی امن در منطقه عربی" این تصمیم را اتخاذ کرد. "سماح دمق"، رییس کمیته زنان، خانواده و کودکان در پارلمان تونس، در این باره گفت: "انتخاب تونس به عنوان پایتخت زنان عرب در حقیقت مهر تاییدی بر شایستگی زنان تونسی به دلیل دستاوردهای آنان از سال ۱۹۵۶میلادی است، زیرا تونس در زمینه حقوق زنان و تصویب قوانین در این جهت، در میان کشورهای عربی پیشرو است." وی در ادامه گفت" "لایحه مبارزه با خشونت علیه زنان که به تازگی در پارلمان تونس تصویب و به قانون تبدیل شد، یکی از آخرین دستاوردهای زنان است." این انتخاب با توجه به تلاشهای جدی و تغییرات موثر این کشور در مسیر اعتلا و بهبود وضعیت کلی زنان و روند تکمیلی قانونگزاری در مقایسه با سایر کشورهای عربی بوده است از جمله وضع قوانینی مانند قانون مهم "مقابله با خشونتهای جنسیت محور" که نمونه ای از این امور تقنینی مثبت در راستای بهبود وضعیت زنان این کشور بوده است.
یورش ماموران حکومت به تجمع روز زن در تهران شماری از شرکت کنندگان در تجمع روز جهانی زن در تهران، که بنا بود در مقابل ساختمان وزارت کار انجام شود، بازداشت شدند. برخی از گزارشها حاکی از بازداشت بیش از ۸۰ نفر است. به گفته فعالان جنبش زنان در ایران ماموران امنیتی و خودروهای پلیس پیش از آغاز تجمع در مقابل وزارت کار مستقر شده بودند و در مواردی با خشونت با حاضران برخورد کردند. به گفته شاهدان دهها نفر بازداشت و به کلانتریهای گیشا و وزرا منتقل شده اند. گفته می شود ماموران زن پلیس و لباس شخصیها نیز در برخورد با تجمع کنندگان نقش داشته و برخی از آنان را کتک زده اند. برگزارکنندگان تجمع هشت مارس در بیانیه ای به شرایط نامناسب اشتغال زنان در ایران پرداخته و گفتند: "زنان به طور عمده و به ناچار نیروی کار مشاغل غیررسمی را تشکیل می دهند و با اشتغال در کارگاههای کوچک، دستفروشی و... از حداقلهای قانون کار نیز بی بهره اند." آنها خواهان رفع تبعیض جنسیتی در بازار کار شده و خواستهایی چون "دستمزد برابر با مردان، افزایش حداقل دستمزد زنان کارگر و ملزم کردن کارفرمایان بخش خصوصی به اعطای حق مرخصی زایمان به زنان و تضمین بازگشت زنان به کار پس از پایان دوره مرخصی زایمان" را مطرح کردند یک شاهد عینی گفت: "تعداد لباس شخصیها چند برابر ماموران انتظامی بود و ماموران به تجمع کنندگان لگد می زدند."
زنان موصل در خیابانهای بدون داعش دویدند نزدیک به سیصد زن در مسابقه دو در موصل که تابستان سال پیش در دست "دولت اسلامی" (داعش) بود شرکت کردند این مسابقه دو همزمان با هشتم مارس، روز جهانی زن برگزار شد. داعش، موصل، بزرگ ترین شهر شمال عراق را در سال ۲۰۱۴ اشغال کرد و آن را "مرکز خلافت" خود خواند. آمریکا و ارتش عراق و کردها تابستان سال پیش پس از ماهها توانستند این شهر را بازپس گیرند. "فاطمه خلف"، برگزار کننده این مسابقه دو ۹۰۰ متری، گفته است برگزاری این مسابقه نشاندهنده تغییر در وضعیت زندگی زنان موصل است. در زمان کنترل موصل به دست داعش، این گروه محدودیتهای شدیدی علیه فعالیت زنان وضع کرد. این محدودیتها شامل انتخاب پوشش، آزادی رفت و آمد و سایر جنبه های دیگر زندگی زنان بود.
اعتصاب میلیونها زن اسپانیایی در ۸ مارس در اعتراض به نابرابری زنان اسپانیا روز ۸ مارس برای شرکت در اولین اعتصاب سراسری فمینیستی سر کار خود نرفتند. هدف از این اعتصاب برجسته تر کردن تبعیض جنسیتی، خشونت خانگی و شکاف مزدی بین مردان و زنان است. سازماندهندگان این اعتصاب از زنان خانه دار خواستند تا دست از کار در خانه هم بکشند و پولی خرج نکنند. تاثیر این اعتصاب در رسانه ها به خصوص رادیو و تلویزیون محسوس بوده و صدای هیچ زنی پخش نشده است. اعتراضات زنان در اسپانیا از بامداد امروز هشت مارس، در روز جهانی زن شروع شد و زنان در مادرید با کوبیدن به قابلمه ها و سر دادن شعارهایی خواهان پایان دادن به تبعیض میان زنان و مردان شدند اتحادیه های کارگری و شماری از سیاستمداران زن در اسپانیا از جمله شهرداران زن مادرید و بارسلون از این اعتصاب ۲۴ ساعته حمایت کرده اند. در شهرهای مختلف اسپانیا تجمعات اعتراضی برگزار شده است. گروههای فمینیستی در اسپانیا تنها از زنان خواسته‌بودند برای نشان دادن تاثیر غیبت آنها در کار (اعم از کارخانه، کار بیرون خانه یا خانگی) دست به اعتصاب بزنند، اما شماری از مردان عضو اتحادیه های کارگری هم در این اعتصاب شرکت کرده اند. شعار اعتصاب سراسری در اسپانیا "اگر ما بایستیم، جهان باز می ایستد" بوده است. اثر این اعتصاب در بخشهای درمانی، مصرفی، حمل و نقل و رسانه ای به دلیل حضور نداشتن زنان بر سر کار محسوس بوده است کمیسیون ۸ مارس که بانی اعتراضات امروز بوده، در مانیفست خود خواهان "جامعه ای عاری از ظلم و ستمهای جنسیتی، خشونت و استثمار" شده و گفته است زنان شرایط کاری بدتر با حقوق کمتر برای کار برابر با مردان را نمی پذیرند. طبق تحقیقی که به تازگی صورت گرفته، زنان اسپانیایی ۱۳درصد کمتر از مردان حقوق می گیرند و شرایط کاری آنها همچنین نامساعدتر از شرایط کاری مردان است
روز جهانی زن در کشورهای مختلف چگونه برگزار شد؟ زنان در سراسر اروپا و آسیا برای جشن گرفتن روز جهانی زن به خیابان آمده و خواستهایی نظیر برابری، احترام و حقوق بیشتر را فریاد زدند. تظاهرکنندگان در اسپانیا ۲۴ ساعت اعتصاب کرده و در شهرهای مانیل، سئول و دهلی نو خیابانها مملو از تظاهرکنندگان بود.
*فیلیپین در مرکز شهر مانیل صدها فعال در پیراهنهای بنفش و صورتی تجمع کرده، علیه رییس جمهور آن کشور شعار داده و او را بدترین ناقض حقوق زنان در آسیا خواندند. گروههای مدافع حقوق بشر اظهارات ضد زن "رودریگو دورته"، رییس جمهوری فیلیپین، را محکوم کردند. او در یکی از این موارد به سربازان ارتش گفته بود هنگام شلیک به سوی زنان عضو گروههای شورشی کمونیست، دستگاه جنسی آنها را هدف گیرند.
*افغانستان در افغانستان زنان که در دوران حکومت طالبان حتی می ترسیدند خانه را ترک کنند، برای بزرگداشت روز جهانی زن در کابل اجتماع کرده و به رهبران کشور یادآوری کردند که هنوز برای آموزش زنان و حفاظت از آنها در برابر خشونت باید کارهای زیادی انجام شود.
*کره جنوبی در سئول، پایتخت کره جنوبی، هزاران نفر با لباسهای مشکی و در حالیکه علامت "#MeToo" را در دست داشتند، راهپیمایی کردند. در این کشور جنبش "من هم" از ماه ژانویه که یک دادستان زن به طور علنی از آزار در محیط کار صحبت کرد، توجه زیادی جلب کرده و هر روز تعداد بیشتری از زنان در مورد آزار جنسی و بدرفتاری در محیط کار افشاگری می کنند.
*هندوستان در پایتخت هند هزاران نفر از زنان از جمله دانشجویان، معلمان و کارکنان جنسی در مرکز شهر راهپیمایی کردند. باوجودی که هند در سال ۱۹۶۶ اولین رهبر زن خود را انتخاب کرده، ولی هنوز هم در اکثر موارد زنان شهروندان درجه دوم تلقی می شوند.
*روسیه با وجودی که روز جهانی زن در روسیه تعطیلات عمومی است، ولی تظاهرات کوچکی برگزار شد و "کسنیا سوبچاک"، نامزد ریاست جمهوری مخالفت دولت یکی از آنها بود. خانم سوبچاک به تنهایی در برابر مجلس سفلی پارلمان روسیه دست به اعتراض زد و خواهان برکناری یک عضو مهم پارلمان شد که از سوی چندین روزنامه نگار زن به آزار جنسی متهم شده است.
اولین رییس جمهوری زن نپال برای یک دوره دیگر انتخاب شد قانونگذاران نپال برای یک دوره پنج ساله دیگر، "بیدیا دوی بانداری" را به عنوان رییس جمهوری کشورشان انتخاب کردند. بیدیا دوی بانداری توانست در رای گیری اخیر در پارلمان، نزدیک به دو سوم از آرا را به دست آورد. او که توسط احزاب کمونیست حمایت می شود، توانسته برای بار دوم به ریاست جمهوری انتخاب شود. حرکت نپال به سمت دموکراسی در ۲۰۰۶ آغاز شد، زمانی که تظاهرات باعث آن گردید که پادشاه این کشور قدرت را واگذار کند. دو سال بعد، نپال به طور رسمی رژیم سلطنتی را که چندین قرن عمر داشت ملغی کرد و تصمیم گرفت تا سیستم فدرالی را برای ارایه بهتر خدمات به مردم و رسیدگی به نگرانیهای مردم ایجاد کند. اما اختلاف نظر میان احزاب سیاسی این روند را تا ۲۰۱۵ به تاخیر انداخت و در آن زمان بود که قانون اساسی تدوین و تصویب شد و نپال به عنوان یک جمهوری اعلام گردید. پس از واگذاری قدرت توسط پادشاه نپال در سال ۲۰۰۶، بانداری برای آوردن صدای زنان به داخل پارلمان این کشور تلاشهای بسیاری کرد، او پس از مدت کوتاهی بعد از تصویب قانون اساسی برای اولین بار به عنوان رییس جمهوری انتخاب شد.
حق انتخاب پوشش و حق سرپرستی فرزند در عربستان به رسمیت شناخته می شود اصلاحات در عربستان برای حقوق زنان، سرعت بیشتری می گیرد. ولیعهد عربستان می گوید زنان عربستان مادامی که پوشش شان محترمانه و نجیبانه است، لازم نیست روسری یا عبای سیاه بپوشند. محمد بن سلمان روز یکشنبه، ۱۸ مارس در مصاحبه ای با شبکه سی بی اس گفت: "قوانین شریعت در این زمینه بسیار روشن است: زنان باید لباسهای نجیبانه و محترمانه بپوشند درست مثل مردان. این موضوع به معنی پوشیدن عبای سیاه و پوشاندن موی سر نیست. این تصمیم بر عهده زنان گذاشته شده که انتخاب کنند چه نوع لباس نجیبانه و محترمانه ای را می خواهند بپوشند." ماه گذشته یک روحانی ارشد عربستانی نیز گفته بود که زنان باید لباسهای مناسب بپوشند اما لازم نیست حتما عبا بر تن کنند. هنوز مشخص نیست که آیا گفته های ولیعهد عربستان به معنای نشانه ای از تغییر در اجبار زنان این کشور به پوشیدن عباست یا نه؟ عربستان سعودی قانونی در زمینه حجاب بر مبنای شریعت ندارد، اما پلیس و سیستم قضایی این کشور تاکنون قواعد سختگیرانه ای را درباره پوشش زنان این کشور اجرا کرده اند. در تحولی دیگر، یک هفته پیش از این، وزارت اطلاع رسانی عربستان سعودی اعلام کرده بود که زنان اکنون می توانند بدون ارایه شکایت پس از طلاق، سرپرستی فرزندان خود را به عهده گیرند. این اقدام به معنای شکسته شدن یک تابو در عربستان سعودی است که در آن قوانین سرپرستی به طور یکجانبه ای به نفع مردان بوده است. بر اساس قانون قیمومیت مردان در عربستان، زنان برای گرفتن حق سرپرستی فرزندان شان پس از طلاق به اجازه دادگاه نیاز داشتند که اغلب سالها طول می کشید. از این پس زنان در این کشور می توانند به راحتی و تنها با ارایه درخواست به دادگاه، سرپرستی فرزند خود را به عهده گیرند و دیگر به اقدامات قانونی نیازی نیست.
(منابع: ایرنا، بی بی سی، دویچه وله، ایسنا، رادیو فردا، همشهری، رادیو زمانه)
منبع: نبرد خلق شماره ۳۹۶، چهارشنبه اول فروردین ۱۳۹۷ - ۲۱ مارس ۲۰۱۸
|