جهان در آیینه مرور

 

چه کسانی جهان را مسلح می کنند؟

لیلا جدیدی

 

تجارت اسلحه برپا کننده آتش جنایت، درگیریهای خشونت آمیز، مرگ، آوارگی و نقض حقوق بشر است. با این حال این تجارت جهانی کمتر از تجارت موز قانونمند و تحت نظارت است.

همه ساله بیش از نیم میلیون انسان و هر دقیقه یک نفر با سلاح گرم به قتل می رسند. اما وخامت این فاجعه به همین جا ختم نمی شود. افزون بر مرگ در اثر خشونتهای مسلحانه، میلیونها انسان محل زندگی، شهر، روستا و کشور زادگاه خود را ترک کرده و در اثر نداشتن دسترسی به بهداشت و درمان، غذا، آب پاک و غیره، دچار مرگ نابهنگام می شوند.

تنها یک نمونه آن گزارشی است که سازمان عفو بین الملل از جمهوری دمکراتیک کنگو منتشر کرده است. در این گزارش از جان باختن بیش از 5 میلیون نفر از سال 1998 تاکنون در اثر درگیریهای مسلحانه و آثار غیر مستقیم آن اطلاع داده شده است.

درگیریهای خشونت آمیز، جنگهای داخلی و تروریسم به سراسر منطقه خاورمیانه از عراق و سوریه تا لیبی و یمن و... نیز گسترش یافته. از این رو بسیاری از مردم منطقه ترک خانه و دیار کرده و آینده ای مبهم و نگران کننده را پیش رو دارند.

امید به آینده بهتر در "بهار عربی" 2010 که مردم خاورمیانه برای آن بپا خواستند تا زنجیر دیکتاتورها را از دست و پای خود را بگسلند، به وضعیتی رسیده که هر جا سخن از خاورمیانه به میان بیاید، با حرف از هرج و مرج، درگیری و خشونت همراه است. چنین تصویری فاصله زیادی با امیدهای بهار عربی دارد.

در این نوشتار هدف پرداخت به جنگهای خانمانسوز نیست که آن خود برخوردی جداگانه را می طلبد. این تنها جنگهای ارتجاعی و امپریالیستی نیستند که زندگی انسانها را دستخوش آوارگی و مرگ و نابودی کرده اند و افزون بر آن، بر تخریب محیط زیست نیز افزوده اند؛ جنگ اعلام نشده دیگری هر روز از نو سازمان می یابد و آن گردش بی رویه و کنترل نشده جنگ افزار است. در واقع هر جا سلاح دست به دست می شود، زندگی مردم بر باد می رود.

تجارت اسلحه یک بازار کسب و کار و یک عامل فساد و کشتار است. با وجود تلاشهای ممتد و پیگیرانه نهادهای حقوق بشری و حتی افراد و شخصیتهای شناخته شده جهانی و وجود پیمانی برای خاتمه دادن به این کسب و کار مرگبار، هنوز هیچ اقدام کارا و موثری صورت نگرفته است.

اما ببینیم چه کسانی حاضر به کنترل گردش سلاح نیستند؟ منافع چه کسانی در میان است؟ چه کسانی جنایتکاران جنگی را مسلح کنند؟ تروریست کیست، از چه راه تامین آتش می شود؟

نزدیک به سه چهارم سلاحهای جهان توسط 5 کشور تولید می شود: ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، آلمان و فرانسه. میزان صادرات سلاح در سطح بین المللی توسط این 5 کشور 74 درصد است و در 50 سال اخیر تغییر قابل توجهی در این آمار داده نشده است.

بزرگترین خریداران سلاح نیز 5 کشور هند، عربستان سعودی، چین، امارات متحده عربی و پاکستان می باشند.

گفته می شود جنگ سرد به پایان رسیده است، اما روسیه و آمریکا همچنان بزرگترین فروشندگان سلاح در سراسر جهان هستند. ایالات متحده آمریکا، تسلیحات ناتو و متحدان خاورمیانه خود را مانند ترکیه، اسراییل و عربستان سعودی را تامین می کند و روسیه کشورهای چین، برزیل، هند، ایران، آسیای جنوبی و آفریقای شمالی را مسلح می کند.

آمریکا با 59 کشور تجارت سلاح دارد که روسیه به آنها سلاح نمی فروشد و روسیه با 15 کشور که آمریکا به آنها نمی فروشد. 15 کشور نیز از هردو سلاح خریداری می کنند. این کشورها شامل برزیل، هند افغانستان و عراق می باشند.

 

تجارت مرگ به روایت آمار

چند فاکت دیگر پیرامون کشورهایی که جهان را مسلح می کنند و خریداران آنان:

- آمریکا را می توان به عنوان سردمدار تجارت اسلحه در جهان نام برد، زیرا بیش از 30 درصد بازار سلاح در سراسر جهان را در اختیار دارد. آمریکای مرکزی از مشتریهای پر و پا قرص و دایمی و از اصلی ترین خریداران این کشور است. صادرات سلاح به این کشورها از سال 2007 به میزان 68درصد افزایش یافته است. همچنین، 27 درصد واردات اسلحه خاورمیانه به ویژه عراق و افغانستان را آمریکای شمالی تامین می کند.

- روسیه به خاطر در اختیار قرار دادن 78 درصد سلاح سوریه، بین سالهای 2006 تا 2011 بارها مورد انتقاد قرار گرفته است. از طرفی، 65 درصد فروش سلاح روسیه به آسیا و اقیانوسيه است.

- هند بزرگترین مشتری سلاحهای روسی است. هند از سال 2008 تا 2012 تقاضای خرید اسلحه خود را به میزان 52 درصد افزایش داده است.

- عربستان سعودی بزرگترین وارد کننده سلاحهای آمریکایی است. همزمان، امارات متحده عربی نیز بیش از 7/3 میلیارد جنگ افزار از آمریکا خریداری می کند. هند نیز از روسیه بیش از 6/13 میلیارد دلار سلاح دریافت می کند.

- اگرچه پیش از این آلمان پس از آمریکا و روسیه سومین صادر کننده سلاح بود، اما اکنون چین این کشور را پشت سر گذاشته و مقام سومین صادر کننده سلاح را به دست آورده است. بنا به گزارش انستیتو تحقیقات صلح بین المللی استکهلم، تا سال 2014، صادرات سلاح چین 143درصد افزایش یافته است. بیش از 74 درصد صادرات چین به آسیا و 13درصد به آفریقا بوده است. این در حالیست که چین خود دومین خریدار بزرگ سلاح جهان نیز می باشد، با این حال به تازگی نیاز خود به واردات را با تولید سلاحهای پیشرفته کاهش داده است (همان گزارش).

شایان توجه است که چین تنها 5 درصد صادرات سلاح جهان را در اختیار دارد، در مقایسه با سهم 31درصدی آمریکا و 27درصدی روسیه بین سالهای 2010 تا 2014.

- در 5 سال اخیر تقاضای اسلحه از اروپا کاهش داشته که بیشتر ریشه در بحرانهای اقتصادی دارد. با آنکه اسپانیا سفارش 24 هلیکوپتر جنگی به بهای 4/1 میلیارد یورو را داد، یونان درخواست خرید 400 خودروی زرهی از روسیه را لغو کرد.

- از سال 2007، فروش سلاح فرانسه 18 درصد و آلمان 8 درصد کاهش داشته است. اختلاف سیاسی آلمان با عربستان سعودی که نزدیک به یک چهارم سلاح صادراتی آلمان را خریداری می کند نیز در این کاهش موثر بوده است.

- میزان افزایش حجم نقل و انتقال بین المللی سلاحهای متعارف از سال 2007 تا 2012، 7درصد بوده است.

 

قاچاق سلاح ، تروریسم و درگیریهای خشونت آمیز

اگرچه بیشتر واردات و صادرات سلاح توسط دولتها صورت می گیرد، ولی قاچاق اسلحه نیز که به یک کسب و کار پر سود تبدیل شده، حجم قابل توجهی از تجارت جنگ افزار را به خود اختصاص داده است. نزدیک به یک میلیون از 7 یا 8 میلیون سلاح گرم که سالانه تولید می شود، ناپدید یا دزدیده می شود.

در حالی که تجارت سلاح در سال به بیش از 79 میلیارد رسیده (ارزیابی تا سال 2013)، میزان فساد در این صنعت جهانی بیش از 20 میلیارد دلار در سال تخمین زده شده است. همچنین از سال 2000، جنگ افزارهایی به ارزش بیش از 2/2 میلیارد دلار به دست کشورهایی که تحت تحریم قرار دارند، رسیده است.

کشتار و قتل مستقیم بیش از نیم میلیون انسان، آوارگی و مرگ میلیونها نفر دیگر تا حد بسیار زیادی با نبود کنترل و قاچاق سلاح پیوند دارد. برای نمونه، در آفریقا هزینه درگیریهای مسلحانه سالیانه 18 میلیارد دلار تخمین زده شده است. این در صورتی است که کمکهای جهانی به این منطقه نیز به همین میزان است. در این قاره، واردات سلاح در 5 سال اخیر، 104درصد افزایش پیدا کرده است. در دست داشتن سلاح به گونه بی رویه و کنترل نشده آنچنان رواج دارد که برای نمونه گفته می شود در بروندی قیمت یک نارنجک به اندازه یک لیوان بزرگ آبجو است.

سرانجام، در آوریل 2013، جامعه جهانی پس از 6 سال مذاکره تصمیم به اقدامی جدی گرفت. در این راستا در سازمان ملل متحد پیمان تجارت اسلحه با 154 رای مثبت و 3 رای منفی کره شمالی، جمهوری اسلامی و سوریه به تصویب رسید و قوانین جدیدی برای نقل و انتقال سلاح و مهمات در نظر گرفته شد. چین و روسیه از جمله 23 کشوری بودند که به این پیمان بین المللی رای ممتنع دادند.

براساس این پیمان، کشورهای امضا کننده آن متعهد می شوند از انتقال و تغییر مسیر اسلحه به جنگ سالاران، تروریستها و سازمانهای جنایتکار جلوگیری کنند.

تا سال 2014، 130 کشور این پیمان را امضا و 60 کشور در پارلمانهای خود آن را به قانون بدل کرده اند. ایالات متحده به عنوان بزرگترین صادرکننده اسلحه، پیمان سازمان ملل را امضا کرده اما مجلس سنای این کشور باید آن رسمیت دهد. صاحب نظران می گویند بعید به نظر می رسد چین و روسیه، دو کشور از بزرگترین صادرکنندگان سلاح و هند، بزرگترین وارد کننده آن، پیمان مزبور را به تصویب برسانند و این امر در هر چهار کشور یاد شده با پروسه ای طولانی روبرو خواهد بود.

سازمان عفو بین الملل معتقد است که سلاح نباید به مناطقی ارسال شود که در آنجا حقوق بشر پایمال می شود و امکان رسیدن سلاح به دست ناقضان حقوق بشر وجود دارد.

 

انتشار اطلاعات از مهمترین مشکل دولت ها

بسیاری از دولتها که پیمان تجارت سلاح را تصویب کرده بودند، عقب نشینی کرده اند تا بتوانند خرید و فروش سلاح به شکل پیشین را ادامه دهند.

از زاویه ای دیگر، در حالی که شفاف سازی در این زمینه از مهمتری شرایط و ضروری ترین تعهدات است، برخی از دولتها مایل نیستند جامعه آنها از چگونگی و جزییات اجرای قرارداد باخبر شوند و یا حتی در مواردی برای جلوگیری از بدست آوردن اطلاعات مربوط بدان هزینه کرده اند؛ امری که مانع دسترسی بخش وسیعی از شهروندان به اطلاعات مربوط به این پیمان و دخالت و تصمیم گیری آنان می شود.

از سوی دیگر، گروههای اجتماعی نیز نتوانسته اند نقش قابل توجهی در پیشرفت این پیمان داشته باشند.

با این وضعیت اسفبار و آوارگی میلیونها نفر به خاطر درگیریهای مسلحانه در منطقه خاورمیانه، کشورهای عربی نیز تلاش نکرده اند تا به "پیمان تجارت سلاح" بپیوندند. تنها لیبی، بحرین، امارات متحده عرب و لبنان این پیمان امضا کرده اما هیچیک هنوز آن را به تصویب مجامع قانونگذاری خود نرسانده اند.

تصویب و اجرای این قرارداد به معنی خشونت و کشتار کمتر علیه شهروندان و جلوگیری از رسیدن سلاح به دست گروههایی مانند داعش، القاعده و امثال آنها خواهد بود.

اکنون که بحران آوارگی و مهاجرت در برابر قرار گرفته، هیچیک از کشورهایی که ثبات بیشتری دارند نیز در این راه برای امنیت شهروندان جهان پیشقدم نمی شوند.

تا زمانی که دولتها حاضر نباشند تصویر درست و دقیقی از نقل و انتقال سلاح دهند، این مشکل همچنان حل نشده باقی خواهد ماند. بنابراین دولتهایی که خود جهان را مسلح می کنند، مسوولیت حفاظت انسانها را به دوش نمی گیرند، زیرا منافع میلیاردی کارتلهای اسلحه سازی اهمیت بیشتری دارد.

بنا به آمار سازمان ملل، 4 میلیون آواره سوری در لبنان ترکیه و اردن نام نویسی کرده اند، باضافه تعداد دیگری که هنوز نام نویسی نکرده و هر روز بدانها افزوده می شود. در یمن 21 میلیون نفر به علت همین درگیریها به شدت نیازمند کمک هستند و...

 

راه حل شرم آور اروپا

در ماه نوامبر سال جاری در نشست سران کشورها در مالتا، شرکت کنندگان با حضور30 کشور افریقایی قراردادی را برای جلوگیری از سرازیر شدن مهاجران به اروپا امضا کردند. براساس این قرارداد، افرادی که از اروپا اخراج شده اند، به کشورهای خود باز گردانده خواهند شد و اروپا در هزینه جذب دوباره آنها به جامعه به کشورها کمک خواهد کرد. به بیان واضح تر، اروپا، قربانیان شرایط اسفبار سیاسی و اقتصادی را که خود در به وجود آمدنش سهیم بوده، به دست دیکتاتور ها می سپارند تا زندانی شوند یا به مرگ تدریجی گرفتار شوند.

این ریاکاری شاهدی بر شانه خالی کردن از مسوولیت مشارکت در به روز سیاه نشاندن سرنوشت میلیونها نفر به ویژه در آسیا و آفریقا است. در نشست مزبور، اروپا برای فرار از پیامدهای صدور مرگ و فقر، در کنار رژیمهای جنایتکار قرار گرفت، اگرچه رییس جمهور سودان، عمر البشیر، فقط وزیر خارجه خود را به مالتا فرستاد، زیرا خود وی از سوی دادگاه بین المللی لاهه به خاطر جنایت علیه بشریت تحت تعقیب است.

و نمونه دیگر اینکه، دولت ائتلافی آلمان شامل دمکرات مسیحیها، سوسیال مسیحیها و سوسیال دموکراتها با هم توافق می کنند که 5 مرکز برای تسهیل رسیدگی به وضعیت مهاجران تدارک بینند. وقتی 5500 مهاجر که درماه نوامبر به دهکده "پاتریک هنری" وارد می شوند، پس از پیاده شدن از اتوبوس و رد شدن از خیابان با یک پلاکارد بزرگ تبلیغاتی روبرو می شوند. روی آن نوشته شده بود: "نمی توانید مشکلات این بحران را با نشستن و صبر کردن و نوشیدن چای حل کنید. کاری کنید که مفید باشید. ارتش آلمان"

این پلاکارد یک کمپین تبلیغاتی است برای بسیج و پیوستن جوانان مهاجر به ارتش آلمان که میلیونها یورو هزینه می کند.

 

منبع: نبردخلق شماره 365، یکشنبه اول آذر 1394 - 22 نوامبر 2015

 

بازگشت به نبردخلق

بازگشت به صفحه اول