محیط زیست و چالش بحران آب در ایران

حامی پرهام

 

در شرایطی که کره خاکی با بحران افسار گسیخته اکولوژیک مواجه است و شکل تغییرات آب و هوایی، زندگی انسانی را به خطر می اندازد، تمدن سرمایه داری صنعتی مدرن که مبتنی بر تولید گرایی، مصرف گرایی، بت – وارگی کالایی و انباشت نامحدود سود است، ریشه اصلی این بحران است. منطق توسعه نامحدود سرمایه داری در تضاد کامل با حفظ طبیعت و محیط زیست قرار دارد. در این بین آب به مثابه پایه آبادانی و زیست انسان و حیات وحش، با بحران جدی که تاثیر بسزایی در محیط زیست دارد، مواجه شده است.

ایران یکی از کم آب ترین کشورهای جهان به شمار می آید که متوسط بارش آن یک سوم دیگر کشورها است در این باره سخنگوی کمیسیون مجلس به "خبرگزاری ایلنا" گفته است: "در حال حاضر بخش کشاورزی 90درصد از آب مصرفی را به خود اختصاص داده است. مصرف آب در بخش خانگی هم نزدیک به 8درصد و در بخش صنعتی نیز در حدود 2درصد است." وی افزود: "صرفه جویی یکی از کلیدی ترین بحثهای اقتصادی است. باید در همه سطوح صرفه جویی شود، اما به علت مصرف بالای آب در بخش کشاورزی، باید اولویت صرفه جویی را در این بخش بگذاریم."

پاپی زاده تاکید کرد: "صرفه جویی 10درصدی در بخش کشاورزی به معنای صرفه جویی در  کل بخش خانگی و صنعتی است." وی با اشاره به روش کشاورزی سنتی در کشور افزود: "در حال حاضر به دلیل وجود  کشاورزی سنتی، در بسیاری از اراضی آب تلف می شود، به طوری که بهره وری در بخش کشاورزی 30 تا 35 درصد است، در حالی که در کشورهای توسعه یافته این رقم نزدیک به 60 تا 65 درصد است."

این سخنان درحالی مطرح می شود که تا کنون هیچ برنامه مدون و ردیف بودجه ای برای احیای سیستم آبیاری کشاورزی سنتی تدوین و اجرایی نشده است.

گذشته از مدیریت فاجعه بار دولتهای رنگارنگ جمهوری اسلامی، از آنجا که به روز سازی سیستمهای آبیاری کشاورزی سنتی به روشهای مدرن مانند آبیاری قطره ای، بارانی و مه پاشی نیازمند اختصاص بودجه و تجهیزاتی است که به طور عمده از خارج کشور تامین می شود، نقش غیرقابل انکار تحریمهای رژیم ساخته در نداشتن دسترسی به این مورد نمود بیشتری داشته است که اثرات آن با شدت گرفتن بحران کم آبی نمایان شده است.

در زیر به چند مورد از بحران آب در مناطق مختلف با استناد به گزارش خبرگزاریهای داخلی اشاره می نماییم:

- دریاچه نمک قم بحرانی ترین شرایط را در بین 30 حوضه آب خیز دارد. به گزارش "ایسنا"، مدیر کل محیط زیست استان قم بر ضرورت توجه مسوولان به چالش بزرگ زیست محیطی در دریاچه نمک پس از سالها غفلت از این موضوع حساس و حیاتی تاکید کرد و گفت: "انتشار وسیع گرد و غبار و ریزگردها، تغییر اقلیم، شور شدن آب و خاک، از میان رفتن زیست بومهای طبیعی، نشست و رانش زمین، نابودی کامل کشاورزی، تخلیه روستاها و افزایش هزینه توسعه شهرها و شهرکها از مهمترین پیامدهای این بحران بر هفت استان مهم کشور است."

- به نقل "آفتاب"، معاون نظارت بر بهره برداری شرکت آب و فاضلاب کشور گفت: "بحران آب در ۵۴۷ شهر وجود دارد و بیشتر این شهرها در استانهای مرکزی و جنوبی کشور قرار گرفته اند."  تشیعی با بیان اینکه وضعیت بحران آب سه شهر بوشهر کرمان ، بندرعباس در حالت قرمز است و بندرعباس بدترین وضعیت را دارد، افزود: "شهرستان بندرعباس برای تامین آب در وضعیت قرمز و بحرانی تر از شهرهای دیگر است و سد استقلال میناب به عنوان مهمترین منبع تامین کننده آب بندرعباس فقط 10درصد آب دارد."  وی اضافه کرد که: "شهر بندرعباس با کمبود 400  لیتر در ثانیه روبروست و این در حالی است که 250 لیتر در ثانیه  برای آبیاری فضای سبز استفاده می شود و میزان مصرف آب در بندرعباس 300 لیتر در شبانه روز است و 400 لیتر در ثانیه کمبود آب وجود دارد و با این وجود،  90درصد فضای سبز شهر بندرعباس با استفاده از آب آشامیدنی آبیاری می شود."

وی افزود: "اکنون 50 متر مکعب در ثانیه در کشور کمبود آب داریم که با صرفه جویی 25درصدی در مصرف آب، این کمبود برطرف می شود. حدود شش میلیارد متر مکعب حجم ذخیره آبی سدهای کشور نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش یافته است."

- به گزارش "خبرآنلاین" از هرمزگان، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران اظهار داشت: "تداوم خشکسالیهای اخیر و کاهش شدید نزولات آسمانی و همچنین برداشتهای غیراصولی از منابع زیر سطحی، استان هرمزگان را با بحران آب مواجه ساخته است."

وی در ادامه، فروچاله های پدید آمده در شهرستان میناب را حاصل این بحران دانست و افزود: "شرکت آب منطقه ای با اولویت بندی برنامه های خود در هرمزگان، جهت تسریع در تامین آب از طریق پروژه های اضطراری وارد عمل شده است."

- به گزارش "صبا"، معاون وزیر نیرو از وجود شرایط خاص تامین آب در ۴ شهر بندرعباس، کرمان، بوشهر و سنندج خبر داد و گفت: "۵۲۰ شهر در نقطه سر به سر موجودی آب و مصرف قرار دارند که نوسانات کمی و بارشها در ذخایر آب آنها تاثیرگذار است. در این بین، ۴ شهر از یک شرایط حادتری برخوردار است."

وی خاطرنشان کرد: "در راس این شهرها بندرعباس، سنندج، کرمان و بوشهر قرار دارند، ولی شهرهای دیگری نیز هستند که شرایط آنها اندکی بهتر است، ولی ۴ شهر نام برده شده در  وضعیت حادتری به لحاظ ذخایر آبی قرار گرفته اند."

- مرگ رودخانه کارون به علت نمک؛ هاشم بالدی، مدیرکل بحران استانداری خوزستان: "اگر قرار است آب شور گتوند به تدریج وارد کارون شود، این رودخانه به تدریج می میرد. باید تونلهایی احداث شده و این نمکها را مستقیم به خلیج فارس هدایت کند تا حتی وارد مصبهای رودخانه ها هم نشود. در حال حاضر این کار را انجام نداده اند، چون هزینه بالایی دارد."

وی یادآور شد: "باید بدانند که در صورت ادامه روند ورود نمک به رودخانه کارون و افزایش شوری آب آن، تا دو یا سه سال دیگر این رودخانه حیات خود را از دست داده و شوری آن را نمیتوان تا ۱۰۰ سال آینده هم جبران کرد."

- مدیر امور آب و فاضلاب روستایی شهرستان مشهد در بازدید از آزمایشگاه مرکزی شرکت آب و فاضلاب روستایی خراسان رضوی در مورد وضعیت واقعی آب در شهرستان مشهد گفت: "در حال حاضر ما با روستاهایی مواجهیم که در حوزه آب به سنگ بستر رسیده اند و دیگر هیچ آبی وجود ندارد."

محمد سهرابی افزود: "تا یک سال آینده کاملا این منابع آبی در روستاها خشک خواهد شد و بردن آب از سد دوستی برای 50  خانوار در روستا هزینه ای میلیاردی در بر خواهد داشت."

- بارانی نیوز: سال 94 بحران آب و تنش آبی است و کردستان نیز یکی از استانهای کشور محسوب می شود که با مشکل کمبود و بحران آب مواجه است. امسال شهرهای بیجار و قروه به عنوان شهرهای تشنه استان معرفی شده اند. نایسر در چند کیلومتری سنندج، از مناطق حاشیه نشین این شهر است که به دلیل افزایش جمعیت، کمبود مسکن و زمینهای مسکونی و همچنین بالا بودن اجاره بهای مسکن در محله های مختلف سنندج، جمعیت بسیاری را به خود جذب کرده است؛ شهرکی که میتوان نام شهر را بر آن نهاد، چرا که جمعیتی در حدود 60 هزار نفر دارد.

یک شهروند ساکن نایسر در گفتگو با "همشهری" اظهار می کند: "مردم این منطقه از کمبود آب رنج می برند و باید در طول روز چند ساعت را در صف آب بایستند تا شاید بتوانند از طریق تانکرهای آبرسانی، آب آشامیدنی و سالم را فراهم کنند."

- به گزارش "جنوب نیوز"، پیامدهای بحران سیاسی آب در ایران در دو سطح پیامدهای اولیه و ثانویه قابل پیش بینی است:

1- پیامدهای اولیه به شرط نبود حکومت مقتدر مرکزی که بتواند با انجام مدیریت بحران و حکمیت نهایی فرایند تصمیم گیریهای سیاسی آب را قانونی و لازم الاجرا کند. بحران سیاسی آب در کشور به رویدادهایی همانند، احساس تبعیض میان واحدهای سیاسی داخلی، تقویت حس محلی گرایی، تقویت حس واگرایی سیاسی، کاهش مشارکت سیاسی در انتخابات و راهپیماییها و... منجر خواهد شد.

2- پیامدهای ثانویه نیز با فرض نبود حکومت مقتدر که بتواند با انجام مدیریت صحیح بحران و حکمیت نهایی فرایند تصمیم گیریهای سیاسی آب را قانونی و لازم الاجرا کند و یا بی توجهی دولتمردان به پیامدهای اولیه علاوه بر پیامدهای حالت اول، مواردی همانند اعتراضات و شورشهای سیاسی، تخریب سازه های آبی، کشته و زخمی شدن بسیاری از شهروندان در اثر درگیریها، تضعیف قدرت ملی، تهدید امنیت ملی، سوواستفاده دشمنان سیاسی و رقبای منطقه ای و... را در پی خواهد داشت

 

منبع: نبردخلق 362، یکشنبه  اول شهریور  1394 (23 آگوست 2015)

 

بازگشت به نبردخلق

بازگشت به صفحه اول