کوبا؛ پیشتاز و سرمشق در مبارزه با پاندمی کرونا

 

علت موفقیت کوبا در مبارزه با کرونا یک پاسخ سوسیالیستی دارد: برنامه ریزی مرکزی، منابع ملی را براساس استراتژی توسعه ای توزیع می کند که رفاه و مشارکت اجتماعی مردم و نه سود شخصی را در اولویت قرار می دهد.

 

هلن یاف/ آمریکا ۲۱

برگردان: بابک

 

("هلن یاف" (Helen Yaffe) استاد تاریخ اقتصادی و اجتماعی در دانشگاه گلاسگو و متخصص مسائل کوبا و آمریکای لاتین است. او در این نوشته چگونگی برخورد و مبارزه کوبا با پاندمی کرونا را بررسی و تحلیل کرده است.)

پاسخ کوبای سوسیالیستی به همه گیری جهانی کرونا فوق العاده است، هم از نظر چگونگی برخورد با آن در داخل کشور و هم به دلیل ادای سهم بین المللی. این واقعیت که یک ملت کوچک که قرنها منکوب استعمار و امپریالیسم بوده و از هنگام انقلاب ۱۹۵۹ تحت شش دهه محاصره جنایتکارانه ایالات متحده قرار گرفته، می تواند چنین نقش برجسته ای را ایفا کند، سرچشمه در سیستم سوسیالیستی کوبا دارد. برنامه ریزی مرکزی، منابع ملی را براساس یک استراتژی توسعه توزیع می کند که رفاه و مشارکت اجتماعی مردم و نه سود شخصی را در اولویت قرار می دهد.

مقامهای کوبا به سرعت در مورد اطلاعات ارائه شده توسط چین در آغاز سال در مورد SARS-CoV-2 واکنش نشان دادند. در ماه ژانویه آنها کمیسیون فراگیر ملی پیرامون مساله Covid-19 را راه اندازی کردند، برنامه اقدام ملی خود در مورد اپیدمیها را به روز کردند، نظارت بر بنادر، فرودگاهها و تأسیسات دریایی را آغاز کردند، مقامهای مرزی و مهاجرت را برای برخورد با Covid-19 آموزش دادند و دست به تدوین یک برنامه عمل "پیشگیری و کنترل" زدند. متخصصان کوبایی برای آشنایی و تحقیق در باره ویروس جدید کرونا به چین سفر کردند و کمیسیونهای شورای علمی دولت، کار برای مبارزه با این ویروس را آغاز کردند. در ماه فوریه، امکانات پزشکی تجدید سازمان داده شد و پرسنل برای کنترل شیوع ویروس در این جزیره آموزش دیدند. در اوایل ماه مارس، یک گروه علمی و بیوتکنولوژی برای توسعه روشهای درمان و آزمایش و تولید دارو، واکسن و سایر نوآوریهای مربوط به Covid-19 تشکیل شد. از ۱۰ مارس انجام آزمایش روی افرادی که وارد کشور می شدند، آغاز گردید و تمام این اقدامات زمانی انجام می گرفت که ویروس هنوز به کوبا وارد نشده بود.

 

اولین موارد کرونا و واکنش به آن

در ۱۱ مارس تایید شد که سه جهانگرد ایتالیایی اولین مورد Covid-19 در کوبا هستند. مقامهای بهداشت و درمان کوبا وارد عمل شدند و گردهماییهایی را در محله های شهرها سازمان دادند و همزمان به صورت خانه به خانه چکآپ پزشکی، تست و اقدامات قرنطینه ای انجام دادند و تماسهای افراد را تعقیب کردند. همگی این تدبیرها با برنامه های آموزشی و به روز رسانی داده ها همراهی می شد.

در ۲۰ مارس محدودیتهای رفت و آمد اعمال شد و از مردم خواسته شد تا در هنگام خروج از خانه برای انجام کارهای مهم و اجتناب ناپذیر، از قواعد فاصله گیری اجتماعی پیروی کنند و ماسک بزنند. مالیات مشاغل خصوصی و پرداخت اقساط بدهی شخصی به حالت تعلیق درآمد و پرداخت پنجاه درصد دستمزد به بیماران بستری شده در بیمارستانها تضمین شد. خانوارهای کم درآمد کمک اجتماعی و خانوادگی دریافت کرده و به آنها مواد غذایی، دارو و سایر کالاها درب منزل تحویل داده می شد.  

کارگاههای سراسر کشور، با الهام از یک جنبش توده ای "تولید خانگی"، شروع به تولید ماسک کردند و از آنجا که تشکیل صفهای طولانی دوباره به امری روزانه تبدیل شده بود، در پهنه محلی، افراد در گروههای امداد متقابل برای کمک به افراد ضعیف و سالخوردگان در خرید مواد غذایی خود را سازمان دادند،

در ۲۴ مارس کوبا مرزهای خود را به روی افراد غیر مقیم بست؛ یک تصمیم سخت با توجه به اهمیتی که درآمد گردشگری برای دولت دارد. هر شخصی که وارد کشور می شد باید وارد قرنطینه همراه با نظارت می شد و تست می داد. در استانها و شهرستانها، شوراهای دفاع فعال شدند.

در ماه آوریل پرداخت قبضهای خدمات عمومی به حالت تعلیق درآمد و رفت و آمد مسافر منطقه ای و محلی نیز متوقف شد، اما امکان حمل و نقل برای پرسنل پزشکی و سایر افراد شاغل در مراکز مهم خدماتی در نظر گرفته شد. هاوانا و شهرهای دیگر ضد عفونی شدند. ۲۰ شهر در شش استان کاملا یا به صورت موردی در قرنطینه قرار گرفتند.

اپلیکیشن توسعه یافته ای در کوبا به نام "غربالگری مجازی" راه اندازی شد که دارای امکانی بهبود یافته برای مشارکت کاربران در همه پرسی اپیدمیولوژیک وزارت بهداشت (Minsap) بود که به منظور یک تجزیه و تحلیل آماری صورت می گرفت. برای جلوگیری از ورود ویروس به زندانها، اقدامات لازم صورت گرفت، روزانه دو بار آزمایش مستقیم انجام می شد و تا ۲۳ آوریل هیچ مورد ابتلایی در زندانها مشاهده نشد.

در ۲۴ می، دولت ۸۲ مورد مرگ و میر و کمتر از دو هزار مورد ابتلای تایید شده را در کوبا که جمعیت آن کمی بیش از ۱۱ میلیون نفر است، به آگاهی رساند. این به معنای ۱۷۳ مورد تایید شده در هر میلیون نفر است و می توان آن را همین تناسب در انگلیس مقایسه کرد که آماری برابر با ۳۹۰۷ در هر میلیون نفر را نشان می دهد. هیچیک از اعضای کادر پزشکی کوبا جان نسپرده است، اگرچه ۹۲ نفر از آنها تا اواسط آوریل آلوده شده بودند.

این واکنش مثال زدنی در کوبا بر پایه پنج ویژگی بارز یک توسعه سوسیالیستی اش قرار دارد:

نخست: یک سیستم بهداشت عمومی یکپارچه، فراگیر و رایگان که در آن پیشگیری بر درمان تقدم دارد، با شبکه ای از پزشکان خانواده که مسوولیت سلامت عمومی مردم را بر عهده دارند و در میان بیماران خود زندگی می کنند.

دوم: صنعت داروسازی بیولوژیکی کوبا که در خدمت نیازهای بهداشت عمومی قرار دارد، نزدیک به ۷۰درصد داروهای مصرفی در این کشور را تولید و همچنین به ۵۰ کشور صادر می کند.

سوم: تجربه این جزیره در پهنه دفاع مدنی و کاهش خطرات بلایای طبیعی و اقلیمی. کوبا به لطف شبکه ای از سازمانهای مردمی که ارتباطات و اقدامات مشترک جامعه را تسهیل می کنند، توانسته است جایگاه شناخته شده ای در سطح بین المللی از نظر بسیج منابع ملی برای حفظ جان انسانها به دست آورده است.

چهارم: تجربه کوبا در مبارزه با بیماریهای واگیردار. برای چندین دهه کوبا متخصصان پزشکی خود را به کشورهایی که با بیماریهای عفونی دست و پنجه نرم می کردند، اعزام کرده و ده ها هزار نفر از سایر کشورها را برای تحصیل در این کشور دعوت کرده است. کوبا روشهای پیشرفته ای را برای قرنطینه افرادی که به کشور وارد می شوند، طرح ریزی کرده است.

پنجم: انترناسیونالیسم پزشکی کوبا به لطف چهل هزار متخصص در پهنه های مختلف بهداشت و درمان در ۱۶۴ کشور جهان خدمات درمانی رایگان در اختیار کسانی گذاشته که فاقد آن هستند. زمانی که همه گیری کرونا شروع شد، حدود ۲۸ هزار متخصص مراقبتهای بهداشتی در ۵۹ کشور جهان مشغول کار بودند. تا اواخر ماه می، ۲۳۰۰ متخصص دیگر از بریگارد مقابله با اپیدمی و فاجعه "هنری ریو" (Henry Reeve)، برای درمان بیماران Covid-19 به ۲۴ کشور اعزام شدند.

 

تعهد به خدمات درمانی همگانی با کیفیت بالا

در سال ۱۹۵۹ حدود شش هزار پزشک در کوبا وجود داشت. اما پس از انقلاب نیمی از آنها خیلی سریع ناپدید شدند. از جمع ۲۵۰ استاد کوبایی دانشکده پزشکی دانشگاه هاوانا، تنها دوازده نفر باقی ماندند. در کشور فقط یک بیمارستان وجود داشت و دولت انقلابی کوبا که در این پهنه باید از نزدیک به صفر حرکت می کرد، چالش ارائه خدمات درمانی همگانی با کیفیت بالا را در برابر خود گذاشت و به همین منظور، "خدمات پزشکی روستایی" (SMR-Servicio Médico Rural) را در سال ۱۹۶۰ تاسیس کرد و طی یک دهه بعد، صدها پزشک تازه آموزش دیده را به مناطق دور افتاده کشور گسیل داشت.

پزشکان SMR در کنار کار خود به عنوان پزشکان بالینی، نقش آموزشگر پهنه سلامت را نیز به عهده گرفتند. برنامه های ملی پیشگیری و کنترل بیماریهای عفونی راه اندازی شد و از سال ۱۹۶۲، در چارچوب یک برنامه ملی واکسیناسیون، طی هشت دوره واکسیناسیون رایگان همه کوباییها واکسینه شدند. بیماریهای عفونی به سرعت مهار و در نهایت ریشه کن شد. در سال ۱۹۷۰ تعداد بیمارستانهای روستایی به ۵۳ عدد افزایش یافت. در سال ۱۹۷۶ کل کشور دارای مراکز خدمات درمانی بود و تعداد آنها به میزان قابل توجهی بهبود یافت.

در سال ۱۹۷۴ یک سیستم جدید پلی کلینیک مبتنی بر جوامع محلی ایجاد شد که به آنها امکان دسترسی به متخصصان مراقبتهای پایه ای را در محل می داد. هم بخش آموزش و هم دستگاه سیاسی بر تاثیر عوامل بیولوژیکی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی بر بیماران تاکید می کردند. برنامه های ملی متمرکز بر سلامت مادر و کودک، بیماریهای عفونی، بیماریهای مزمن، بیماریهای غیرواگیر و سلامت سالخوردگان بودند.

در سال ۱۹۸۳ "برنامه پزشکان خانواده و پرستاران" (Médicos y Enfermeros de Famili) در سراسر کشور به دست اجرا گذاشته شد که بر پایه آن دفاتر پزشکان خانواده در محلات تاسیس گردید. پزشک یا پرستار با خانواده خود در طبقه فوقانی این دفاتر زندگی می کند، به طوری که مراقبتهای پزشکی به طور ۲۴ ساعت تضمین شود. پزشکان خانواده مراقبتهای بهداشتی را انجام می دهند و کمپینهای ارتقا سلامت را که بر پیشگیری و آنالیز اپیدمیولوژیک متمرکز است، هدایت می کنند.

در این مسیر آنها به سوابق پزشکی و مهارتهای بالینی اتکا می کنند، در حالی که روشهای درمانی پر هزینه و فناوری پیشرفته به بیمارانی که واقعا به آنها نیاز دارند، اختصاص داده می شود. پزشکان خانواده، قرار بیماران را در ساعات صبح متمرکز می کنند و بعد از ظهرها به ویزیت خانگی می پردازند. تیمهای پزشکی وضعیت سلامتی را در منطقه مسکونی تشخیص داده و داروهای بالینی را با بهداشت عمومی و "تخمین مستمر ریسک و ارزیابی" فرد (Valoración Continua y vlerësación de riesgos، VCER) بیماران خود ترکیب می کنند. پزشکان خانواده و پرستاران خانواده نیز در محلهای کار و مدارس بزرگ، مهد کودکها، خانه های سالمندان و غیره فعال هستند.

تا سال ۲۰۰۵ برای هر ۱۶۷ نفر در کوبا یک پزشک وجود داشت. این بالاترین نسبت در سراسر جهان است. کوبا در حال حاضر دارای ۴۴۹ کلینیک است که هر یک از آنها از ۲۰ تا ۴۰ هزار نفر مراقبت می کند و مرکزی برای فعالیت ۱۵ تا ۴۰ پزشک خانواده است. بیش از ده هزار پزشک خانواده در سراسر جزیره به تساوی پخش هستند.

 

مراقبتهای بنیادی پزشکی - ستون فقرات مدل کوبا

مقاله ای که در آوریل ۲۰۲۰ توسط فصلنامه "بررسی پزشکی" (Medicc Review) منتشر شد، سیستم مراقبتهای اولیه را یک "سلاح قدرتمند" در برابر Covid-19 توصیف می کند: "آشکار بود که بدون دسترسی بهنگام به آزمایشات سریع، آزمایش دسته جمعی اولین گزینه استراتژیک نیست، اما مراقبتهای اولیه پزشکی چنین گزینه ای هست."

مقامهای کوبا کلیه کارمندان مراقبتهای بهداشتی و نیز پرسنل پشتیبانی را در مورد Covid-19 آموزش دادند، آنهم قبل از شناسایی ویروس در کشور! پزشکان متخصص هر استان در بیمارستان مشهور کوبا برای بیماریهای گرمسیری، موسسه "پدرو کوری" (Pedro Kouri)، آموزش دیدند. آنها پس از بازگشت به استانهای خود، همکاران، مدیران بیمارستانها و پلی کلینیکها را آموزش دادند.

خانم دکتر "مایرا گارسیا" (Mayra Garcia)، مدیر یک پلی کلینیک، که از او در مقاله مورد بحث نقل شده می گوید: "گام سوم، آموزش پزشکان خانواده و پرستاران، کادر فنی آزمایشگاهها و رادیولوژیها، کارکنان اداری و همچنین کارکنان فنی و نگهداری، رانندگان آمبولانسها و حمل و نقل کنندگان برانکارها بود؛ به بیان دیگر، همه افرادی که می توانستند با بیمار تماس پیدا کنند."

هر پلی کلینیک همچنین افراد غیر مرتبط با بهداشت و درمان در منطقه جغرافیایی خود مانند کارگران و کارمندان، صاحبان مشاغل کوچک، صاحبخانه هایی که به طور به ویژه به خارجیان مسکن اجاره می دادند یا مسوولان کودکستانها را آموزش می داد. به آنها توضیح داده می شد که چگونه علائم را تشخیص دهند و اقدامات حفاظتی انجام دهند. برای پشتیبانی، متخصصان ارشد پزشکی از پلی کلینیکها به مطب پزشکان خانواده اعزام شدند.

برای هتلهای محلی پرسنل پزشکی در نظر گرفته شد تا بتوانند به خارجیان ساکن در آنها ۲۴ ساعته خدمات تشخیص زودرس و مراقبتهای پزشکی ارائه دهند. خدمات اورژانس بدون وقت قبلی تجدید سازماندهی شد تا افراد با علائم بیماری تنفسی ایزوله شده و نظارت ۲۴ ساعته بر آنها ممکن شود. هر زمان که ممکن بود، قرارهای درمانی که به Covid-19 مربوط نمی شد به تعویق می افتاد یا در مورد گروههای اولویت دار، با ویزیت خانه جایگزین می شد.

مقاله "مرور پزشکی" اهمیت مدل "تخمین مستمر ریسک و ارزیابی" در مبارزه با Covid-19 را برجسته می کند. کل جمعیت کوبا پیش تر به چهار گروه تقسیم شد: الف) به ظاهر سالم ب) افراد دارای عوامل بیماری و ریسک ج) بیماران د) افراد در پروسه بهبود و توانبخشی. پزشکان بدین وسیله از وضعیت سلامتی و نیازهای جوامع محلی تحت مراقبت خود آگاهی می یابند. دکتر "آلخاندرو فادرگاس" (Alejandro Fadragas) می گوید: مدل "تخمین مستمر ریسک و ارزیابی" با درجه درستی بالا به ما همچنین به طور خودکار در مورد بیماریهای تنفسی و افرادی که بیماریهای مزمن آنها شایعترین فاکتورهای خطر در ارتباط با عوارض ابتلا در بیماران Covid-19 است، هشدار می دهد."

کمیته های دفاع انقلابی (CDR) نشستهایی را در سراسر کوبا ترتیب دادند که در آنها می توانستند به پزشکان و پرستاران مناطق مسکونی اطلاعات لازم در مورد این بیماری را ارائه دهند. به محض تایید اولین موارد، ویزیت روزانه پزشکان خانواده در منازل و آپارتمانها به جایگاه "مهمترین ابزار" برای شناسایی فعال موارد ابتلا و پیشگیری از شیوه ویروس ارتقا می یافت. حدود ۲۸ هزار دانشجوی پزشکی به پزشکان خانواده پیوستند تا این ویزیتها را خانه به خانه انجام دهند و علائم احتمالی را کشف کنند. این روش به معنای توانایی در ثبت وضعیت کل جمعیت است.

کسانی که علائم را نشان می دهند، برای معاینه سریع به پلی کلینیک محلی خود فرستاده می شوند. افراد مظنون به داشتن Covid-19 به یکی از مراکز قرنطینه جدید فرستاده می شوند که در تمام مناطق اداری جزیره ایجاد شده است. آنها باید حداکثر ۱۴ روز در آنجا بمانند. در این مدت آزمایشات انجام می شود و مراقبتهای پزشکی صورت می گیرد. اگر معلوم شود، بیماری به یک مشکل تنفسی دیگر مربوط می شود، آنها به خانه برمی گردند و باید حداقل ۱۴ روز تحت مراقبتهای اولیه، در قرنطینه خانگی بمانند. بیمارستانها برای کسانی که واقعا احتیاج دارند، رزرو شده است.

متخصصان مراقبتهای اولیه بهداشتی همچنین مسوول ردیابی سریع تماس داشته ها در همه موارد مشکوک هستند. افرادی که تماس مستقیم داشته اند، آزمایش شده و در خانه قرنطینه می شوند. افزون بر این، خانه ها و ورودیهای عمومی خانه آن دسته از بیمارانی که به مراکز قرنطینه اعزام شده اند، به همراه اعضای خانواده، توسط "تیمهای واکنش سریع" که توسط مدیران و معاونان کلینیکها سازمان داده شده، ضد عفونی می شود. همچنین مطب پزشکهای خانواده نیز روزانه ضد عفونی می شود.

همزمان، کادر پزشکی کارمندان هتلهایی را که شهروندان خارجی در آنها سکنی دارند، وارسی می کنند و پلی کلینیکها تجهیزات مراقبت فردی و مواد ضد عفونی کننده در اختیار آنها قرار می دهند. پلی کلینیکها و پزشکان خانواده همچنین مسوول مراقبت از بیماران مرخص شده از بیمارستانها در دوره ۱۴ روزه نقاهت آنها هستند.

 

در خط مقدم مبارزه جهانی

در تاریخ ۱۸ مارس، کوبا به کشتی تفریحی "ام اس بریمر" (MS Breamar) با ۶۸۴ مسافر اغلب بریتانیایی و پنج مورد تایید شده کرونا اجازه داد در ساحل خود پهلو بگیرد. این کشتی یک هفته در دریا سرگردان بود، چون کوراکائو، باربادوس، باهاما، جمهوری دومینیکن و ایالات متحده از اجازه ورود آن به آبهای سرزمینی خود سر باز زده بودند. مقامات کوبا ترتیب انتقال ایمن مسافران را با پروازهای چارتر به کشورهای زادگاه خود دادند.

سه روز بعد، برای کمک به مقامهای بهداشت محلی، یک بریگارد پزشکی ۵۳ نفره کوبایی وارد لومباردی ایتالیا شد که در آن تاریخ مرکز این بیماری همه گیر بود. این پزشکان اعضای بریگارد پزشکی هنری ریو بودند که جایزه بهداشت عمومی سال ۲۰۱۷ را به دلیل ارایه کمکهای اضطراری پزشکی رایگان، از سازمان بهداشت جهانی (WHO) دریافت کرده است. این نخستین ماموریت پزشکی کوبا در اروپا بود. تا ۲۱ ماه مه، بیش از ۲۳۰۰ متخصص بهداشت و درمان کوبایی برای معالجه بیماران Covid-19 به ۲۴ کشور اعزام شده بودند، از جمله یک بریگارد دوم در شمال ایتالیا و دیگری در شاهزاده نشین "آندورا" (Andorra). بریگارد پزشکی هنری ریو از سوی سازمانها و اشخاص گوناگون برای دریافت جایزه صلح نوبل پیشنهاد شده است.

 

خطر سرمشق خوب بودن

انترناسیونالیسم پزشکی کوبا از سال ۱۹۶۰ آغاز شد، اما صدور متخصصان بخش بهداشت و درمان تا اواسط دهه اول ۲۰۰۰ منبع درآمدی برای دولت نبود. این امر با برنامه معروف "نفت در برابر پزشک" آغاز شد که با آن سی هزار شاغل در بخش بهداشت و درمان کوبا کار خود را در ونزوئلا آغاز کردند. دولت جورج دبلیو بوش سعی کرد با "برنامه معافیت پزشکی حرفه ای کوبا" که به متخصصان کوبایی در برابر ترک ماموریت خود تابعیت آمریکایی می داد، در صادرات پزشکی کوبا خرابکاری کند. شایان ذکر است که متخصصان کوبایی هیچ شهریه ای در طول دوران تحصیل خود پرداخت نکرده اند، ناچار به کسب وام برای تحصیل نبوده اند و داوطلبانه متعهد به کار در خارج از کشور و کمک به افراد محروم و بدون مراقبت پزشکی شده اند. باراک اوباما حتی وقتی که پزشکان کوبایی را به خاطر نبرد با ویروس "ابولا" در غرب آفریقا ستایش کرد، به این برنامه پایبند بود. برنامه مزبور فقط در آخرین روزهای دوره ریاست جمهوری وی در ژانویه سال ۲۰۱۷ ملغی شد.

دولت دونالد ترامپ تهاجم علیه ماموریتهای پزشکی کوبا را تجدید کرده و برزیل، اکوادور و بولیوی را تحریک به اخراج پزشکان کوبایی کرده است؛ حرکتی که میلیونها نفر از مردم این کشورها را بدون مراقبتهای بهداشتی رها می کند. ترامپ هم انگیزه مشابهی دارد: مسدود کردن راه درآمد کشوری که از ۶۰ سال جنگ خصمانه ایالات متحده جان سالم به در برده است.

در مساله پاندمی کرونا که اشتباهات دولت آمریکا باعث مرگ قابل پیشگیری ده ها هزار نفر گردیده، جایگاه جهانی و پیشتاز کوبای سوسیالیستی یک خطر محسوب می شود. وزارت خارجه آمریکا در حملات خود، پزشکان کوبایی را "برده" توصیف کرده و ادعا می کند که دولت کوبا به دنبال کسب درآمد و نفوذ سیاسی است. آمریکا به کشورهایی که از کمکهای کوبا بهره مند می شوند، فشار می آورد کمک این کشور را درست در همان موقع که به شدت به آن نیاز دارند، رد کنند. این حملات به ویژه از آن رو شریرانه است که بعید است کوبا چیزی بیش از بازپرداخت هزینه کمکهایش دریافت کند.

همزمان، محاصره ایالات متحده که به عنوان اقدامات تنبیهی در زمان ریاست جمهوری ترامپ تشدید شد، مانع از خرید ونتیلاتورهایی که کوبا به صورت فوری برای بیماران مبتلا به Covid-19 خود نیاز دارد، شده است. یک محموله کمک چین به کوبا شامل تجهیزات پزشکی به مقصد نرسید، چون شرکت هواپیمایی که کالاها را حمل می کرد، به دلیل هراس از مجازات ایالات متحده، حاضر به پرواز به کوبا نشد.

آنچه که پیرامون انترناسیونالیسم پزشکی بنا شده بر برنسیبهای خدشه ناپذیر به روشنی پیداست، این است که با یا بدون قدردانی، کوبای انقلابی همچنان به مبارزه برای مراقبتهای بهداشتی در هر کجای جهان ادامه خواهد داد؛ هر نقطه ای که دست شهروندان و سرمشق اش بتواند بدانجا برسد.

 

 

 

 منبع: نبرد خلق شماره ۴۲۷، چهارشنبه اول مرداد ۱۳۹۹ ـ ۲۲ ژوییه ۲۰۲۰

بازگشت به صفحه اول